ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ ਸੈਂਚੁਰੀ (ਅਬੋਹਰ)

ਲਗਭਗ 18,650 ਹੈਕਟੇਅਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਅਬੋਹਰ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਸੈਂਚੁਰੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ ਸੈਂਚੁਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 13 ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਕਾਲੇ ਹਿਰਨਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ, ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਐਨੀਲੋਪ, ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਘਨ ਵਾਲੇ ਸਿੰਗਾਂ ਨਾਲ, ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸੰਗਠਿਤ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁਣ 4000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਕਾਲੇ ਹਿਰਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਆਬਾਦੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੋਣ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਯਤਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹੋ ਹੀ ਯਤਨ ਨੀਲੇ ਬਲਦ ਤਕ ਵਧਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਾਲਾ ਬੱਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ ਅਲਬੀਜੀਆ ਲੇਬਬੀਕ, ਅਕਾਸੀਿਆ ਨੀਲੋਟਿਕਾ, ਅਜ਼ਾਦਿਰਚਟਾ ਇੰਡੀਕਾ, ਏ. ਟਰੀਟਿਲਿਸ, ਵਾਈਲਡ ਬੋਅਰ, ਬਲੂ ਬੂੱਲ, ਪੋਸਕੁਪੀਨਸ, ਹੈਰੇ, ਵਕਾਲ ਆਦਿ।

Spread over an area of about 18,650 hectares, the Abohar Wildlife Sanctuary is unique in that it is an open sanctuary, comprising farmlands of 13 Bishnoi villages. Herds of black buck, the indigenous antelope, with their distinctive twisted horns, can be found wandering freely through the villages and even homes. Considered sacred by the Bishnois, concerted efforts by this community have saved them from poaching, with their numbers rising beyond 4000 in the sanctuary.

Said to be one of the largest free-ranging populations of the black buck, it is also considered a successful effort in conservation. The same efforts have extended to the blue bull which also roams this region as fearlessly as the black buck. It is home to several varieties of flora and fauna viz. Albizia lebbeck, Acacia nilotica, Azadirachata indica, A. tortilis, Wild Boar, Blue Bull, Porcupines, Hare, Jackal, etc.